BỐ THÍ BA-LA-MẬT
Thích
Trí Siêu
|
2. BỐ THÍ LÀ GÌ
I. Bố Thí Là Gì?
Bố thí là hạnh đầu tiên trong sáu hạnh của Bồ Tát. Nguyên âm chữ Phạn là
Dàna có nghĩa là sự cho, dịch sang tiếng Hán Việt là Bố thí. Bố là khắp, thí
là cho. Bố thí là cho khắp tất cả. Nếu nói như vậy thì hơi đơn giản và mơ
hồ. Vì cho khắp tất cả có nghĩa là cho khắp tất cả những gì mình có, hay cho
khắp tất cả chúng sinh?
Khi ta đi đường gặp một kẻ nghèo khó đứng xin ăn, ta lấy năm đồng hay một
cắc ra cho họ, thì ta gọi đó là bố thí cho kẻ nghèo. Trong gia đình khi ta
cho con cái vật gì thì ta chỉ gọi đó là cho. Ðối với những người có địa vị
xã hội cao hơn ta, hay đối với hàng ông bà chú bác thì ta không gọi là cho
mà gọi là Tặng hay Biếu. Rồi khi vào chùa đối với Tam Bảo ta lại có tiếng
gọi khác là cúng dường. Cũng là một hành động cho mà lại có nhiều tên gọi
khác nhau vì đó là tùy ở nơi đối tượng của sự cho, tức là người nhận. Mùa
Xuân Tết đến, ta không thể đem một món quà đến gặp ông chủ của mình mà nói
rằng: 'Tôi xin bố thí cho ông chủ món quà', hoặc gặp một vị Thầy ta nói:
'Con xin bố thí cho Thầy', hoặc ta cũng không thể nói: 'Ba cúng dường cho
con một hộp bánh', v...v... Tiếng Việt của ta rắc rối lắm, không phải dễ
dàng đâu! Nếu không chú ý cẩn thận một chút là ta có thể gây phiền phức cho
chính mình và cả người khác nữa.
Như ta đã thấy Bố thí gồm có nhiều nghĩa: cho, tặng, biếu, cúng dường, bố
thí. Nhưng để giản tiện bớt cho những trang sau, ta tạm gọi tất cả những cái
đó là Bố thí.
II. Vì Sao Phải Bố Thí?
Vì Bố thí đem lại nhiều lợi ích sau đây : Bố thí là một kho tàng phước
đức luôn luôn đi theo người chủ (tức người cho) đời này sang đời khác; bố
thí xây dựng hạnh phúc và tiêu trừ đau khổ; người biết bố thí thì ai cũng
thương mến; bố thí làm cho tâm (người cho) được an vui, khi gần chết tâm
không sợ hãi; bố thí tiêu trừ lòng tham lam bỏn xẻn; người biết bố thí thì
chư Thiên ủng hộ; bố thí là con đường trong sạch mà tất cả Thánh nhân đều đã
đi qua; bố thí là một thiện nghiệp sẽ cho ra quả báo tốt; bố thí là hành
động của những người hùng; bố thí sẽ tiêu trừ sự nghèo và đóng cửa dẫn đến
ba đường ác (địa ngục, ngạ quỉ, súc sanh); bố thí giữ gìn công đức; bố thí
là điều kiện đầu tiên của con đường dẫn đến Niết Bàn; bố thí là gốc rễ của
tất cả thiện pháp; bố thí là nhà ở của những người cao quý, là thú vui của
những bậc Thánh (Arya) và Vĩ nhân; bố thí là một cái gương sáng đáng để cho
những người thiếu phước đức và trí huệ noi theo.
* Người trí và người ngu trong cuộc hỏa
hoạn
Khi có một cuộc hỏa hoạn, người có trí khôn biết nhận xét xem lửa có thể
lan đến nhà mình hay không? Nếu có thì vội vàng thâu góp tài sản dời đi chổ
khác yên ổn trước khi lửa cháy tới. Ðến khi lửa lan tới và mặc dù căn nhà
của mình bị cháy tiêu rụi, nhưng người ấy vẫn còn nguyên những gì quý giá,
và nhờ đó có thể xây cất lại căn nhà khác. Cũng như thế, người trí biết được
cái thân xác của mình rất mong manh dễ tàn, và của cải vật chất cũng vậy nay
còn mai mất, thừa dịp tốt lúc thân xác và của cải chưa mất, người ấy trau
giồi tích tụ công đức bằng cách thực hành bố thí, cũng giống như người khôn
biết thâu nhặt đồ vật quý giá trước khi nhà cháy; và trong những kiếp sau
người ấy (người bố thí) sẽ được hưởng lại sự bố thí do phước báo đã tạo,
giống như người khôn xây lại căn nhà mới vậy.
Ngược lại, cũng trong một cuộc hỏa hoạn, người ngu không biết làm gì, chỉ
vì tham lam không muốn rời bỏ căn nhà; đến khi lửa cháy tới nơi, hoảng hốt
lo chạy thoát thân một mình, không đem theo được đồ vật nào cả; người này
không có trí khôn nhận xét được sự lan tràn nhanh chóng của lửa (nhất là khi
có gió to), để rồi dưới sức gió mãnh liệt và ngọn lửa vô tình, căn nhà của
mình chỉ trong vài phút là cháy rụi ra tro. Tệ hơn nữa là chờ đến giờ phút
chót mới lo chạy thoát thân nên không đem theo được tài sản nào hết. Do đó
sau cuộc hỏa hoạn, người này phải chịu đói khát, chịu nóng lạnh và sống cực
khổ cho đến hết cuộc đời. Trường hợp của một người tham lam, bỏn xẻn, keo
kiệt cũng giống như người ngu vừa kể trên, tức là không biết rằng thân xác,
của cải và mạng sống rất mong manh, dễ tàn nay còn mai mất, không thể nào
giữ mãi mãi được, chỉ trong một tíc tắc đồng hồ thôi là có thể tiêu tan mất
hết. Vì không biết được như vậy nên trong suốt cuộc đời, người ngu chỉ chúi
đầu vào việc tích tụ của cải, vơ vét tiền bạc, rồi bảo vệ, giữ gìn chúng một
cách tham lam ích kỷ. Nhưng rồi bất thình lình một ngày nào đó 'Thần chết'
đến gõ cửa nắm đầu lôi đi (không thể từ chối được). Xác thân tứ đại này tan
rã trở về với đất rừng, những của cải, tài sản khổ công tích tụ đều phải bỏ
lại không đem theo được, và kiếp sau tái sinh trong cảnh nghèo khổ, đói rét
giống như người ngu hoảng hốt trong cơn hỏa hoạn vậy.
Người trí, rộng lượng biết được rằng: khi bố thí cho người khác tức là
làm lợi ích cho chính mình. Ngược lại người ngu, bần tiện, không biết được
rằng: nếu không bố thí hay giúp đỡ người khác tức là chả làm được lợi ích gì
cho chính mình cả.
-ooOoo-